BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİ

GİRİŞ;

Bağışlama sözleşmesi, TBK'nın 285 ile 298. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu yayınımızda bağışlama sözleşmesinin tanımı, kurulması, ortadan kalkması ve bağışlama sözünün geri alınması gibi konulara değineceğiz.

BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİNİN TANIMI;

TBK' da bağışlama sözleşmesi 285. maddesinde şu şekilde "Bağışlama sözleşmesi, bağışlayanın sağlararası sonuç doğurmak üzere, malvarlığından bağışlanana karşılıksız olarak bir kazandırma yapmayı üstlendiği sözleşmedir." tanımlanmıştır.  

Henüz edinilmemiş olan bir haktan feragat etmek veya bir mirası reddetmenin bağışlama  olmayacağına hükmetmiştir.

Öğretide de; “Bağışlama, bağışlayanın bir karşılık (ivaz) almaksızın, bağışlananın malvarlığında bir artış sağlamak amacıyla mal varlığından belirli değerleri ona vermeyi üstlenmesi ya da vermesi yoluyla bu iki kişi arasında yapılan sözleşme” olarak tanımlanmaktadır (Aydoğdu, M./Kahveci, N.: Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, İzmir 2013, s. 344). .

Bağışlama sözleşmesinin konusunu her türlü mal varlığı değeri ve hak oluşturur. Buradaki mal varlığı değeri maddi bir mal olabileceği gibi, gayri maddi bir mal da olabilir. Maddi mallara menkul ve gayrimenkul mallar ile para örnek olarak gösterilirken gayri maddi mallara ise ayni haklar, alacak hakları, fikri ve sınai haklar ve bu haklardan elde edilebilecek gelirler örnek olarak gösterilebilir. 

BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİN KURULMASI VE BAĞIŞLAYANIN SORUMLULUĞU;

TBK'ya göre bağışlama sözleşmesi yapmaya yetkili kişi olarak fiil ehliyetine sahip olan herkes diye belirtilmiştir. Bağışlama sözleşmesi kurulurken eşler arasındaki mal rejiminden veya miras hukukundan doğan sınırlamalar saklı tutulmuştur.

Şayet bağışlama yapacak olan kişi bağışlamayı izleyen bir yıl içinde başlatılmış bir yargılama sonucunda hakkında savurganlığı yüzünden kısıtlanmasına karar verilirse , bağışlayanın bağışlaması mahkeme kararınca iptal edilir.

Bağışlama sözleşmesi kurulurken bağışlanan için fiil ehliyeti bulunmayan kişinin ayırt etme gücüne sahip olması durumunda bağışlamayı kabul edebilir. Ancak bağışlanının yasal temsilcisi bu kişinin bağışlamayı kabulünü yasaklar veya bağışlanan şeyin geri verilmesini emrederse bağışlama ortadan kalkar.

Bağışlama sözleşmesinin kurulması serbest şekilde olmayıp bağışlama sözleşmesinin geçerli olabilmesi için yazılı şekilde yapılmasına bağlı kılınmıştır.

Bağışlama sözleşmesi ile bir taşınmazın veya taşınmaz üzerindeki ayni bir hakkın bağışlanması sözünün geçerliliği ancak taşınmaz işlemleri ile ilgili resmi şekilde yapıldığı takdirde geçerli olacaktır.

Şekle uyulmaması sebebiyle geçersiz olan bağışlama sözü verme olayı bağışlayan tarafından yerine getirildiğinde elden bağışlama hükmündedir. Ancak geçerliliği resmi şekle bağlanmış olan bağışlamalarda bu hüküm geçerli değildir.

Bağışlama Sözleşmesinin Türleri;

• Bağışlama taahhüdü; bir başka deyişle bağışlama sözü verme bir borçlandırıcı işlem olup ileride bağışlama sözleşmesi yapılacağına ilişkin bir vaattir.

• Elden bağışlama ; Bağışlayının bir taşınırı bağışlanana teslim etmesiyle kurulmuş olur.

• Yüklemeli bağışlama; Bağışlayan bağışlamasına yüklemeler koyabilir. Bağışlayan sözleşme gereğince bağışlanan tarafından kabul edilmiş olan yüklemelerin yerine getirilmesini isteyebilir. Kamu yarına yapılan bir bağışlamada yüklemenin yerine getirilme isteme yetkisi bağışlayanın ölümünden sonra ilgili kamu kurumuna geçer.Bağışlama konusunun değeri, yüklemenin yerine getirilmesi masraflarını karşılamaz ve aşan kısım kendisine ödenmezse bağışlanan, yüklemeyi yerine getirmekten kaçınabilir.

• Koşullu bağışlama; Bağışlama , bir koşula bağlanarak yapılabilir. Gerek bağışlama taahhüdü gerek elden bağışlama koşullu bağışlama şeklinde yapılabilir. 

• Bağışlayana dönme koşullu bağışlama; Bağışlayan, bağışlananın kendisinden önce ölmesi durumunda, bağışlama konusunun kendisine dönmesi koşulunu koyabilir. Bağışlama konusu, taşınmaza veya taşınmaz üzerindeki bir ayni hakka ilişkin ise, bağışlayana dönme koşulu tapu siciline şerh verilebilir.

• Yerine getirilmesi bağışlayanın ölümüne bağlı bağışlama; Yerine getirilmesi bağışlayanın ölümüne bağlı olan bağışlamada, vasiyete ilişkin hükümler uygulanır.

Bağışlayanın Önerisinin Geri Alınması; 

Bağışlayan kişi bağışlamayı önerdiği bir malı , başka mallarından fiilen ayırmış olsa bile, bağışlananın kabulüne kadar, bağışlama önerisini geri alabilir.

Bağışlayanın Sorumluluğu;

Bağışlayan, bağışlamadan doğan zarardan bu zarara ağır kusuruyla sebep olmadıkça, bağışlanana karşı sorumlu değildir.

Bağışlayan, bağışlanılan şey veya alacak hakkında ayrıca garanti sözü vermişse, bununla sorumlu olur.

BAĞIŞLAMANIN ORTADAN KALKMASI;

Bağışlayan, aşağıdaki durumlardan biri gerçekleşmişse, elden bağışlamayı veya yerine getirdiği bağışlama sözünü geri alabilir ve bağışlananın istem tarihindeki zenginleşmesi ölçüsünde, bağışlama konusunun geri verilmesini isteyebilir:

• Bağışlanan, bağışlayana veya yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse
• Bağışlanan, bağışlayana veya onun ailesinden bir kimseye karşı kanundan doğan yükümlülüklerine önemli ölçüde aykırı davranmışsa.
• Bağışlanan, yüklemeli bağışlamada haklı bir sebep olmaksızın yüklemeyi yerine getirmemişse.

Bağışlama sözü vermenin geri alınması ve ifadan kaçınmak için bağışlama sözü veren, aşağıdaki durumlarda geri alabilir ve onu ifadan kaçınabilir;

• Elden bağışlanılan bir malın geri verilmesini isteyebileceği sebeplerden biri varsa.
• Mali durumu, sonradan sözün yerine getirilmesini kendisi için olağanüstü ağır kılacak ölçüde değişmişse.
• Bağışlama sözü verdikten sonra, kendisi için yeni aile yükümlülükleri doğmuş veya bu yükümlülükleri önemli ölçüde ağırlaşmışsa.

Bağışlama sözü verenin borcunu ödeme güçsüzlüğü belirlenir veya iflasına karar verilirse, ifa yükümlülüğü ortadan kalkar.

Sonuç olarak, Bağışlama sözleşmesi belirli bir şekle bağlanmış bir sözleşme çeşidi olup TBK'nın 285 ile 298'nci maddeleri arasında düzenlenmiştir.Bağışlama sözleşmesi ile taşınmaz satımı ya da taşınmazın aynı ile ilgili sözleşmelerde resmi şekilde yapılmış olmasına bağlıdır. Bağışlayan, bağışlamadan doğan zarardan bu zarara ağır kusuruyla sebep olmadıkça, bağışlanana karşı sorumlu değildir. Bağışlayan, bağışlanılan şey veya alacak hakkında ayrıca garanti sözü vermişse, bununla sorumlu olur. Bağışlayan geri alma sebebini öğrendiği tarihten itibaren başlayarak bir yıl içinde bağışlamayı geri alma hakkını kullanabilir.

AV. MİKAİL YAĞIZ

Kaynakça;

T.C. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2017/1618 E.  ,  2019/1370 K. sayılı kararı

T.C. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2019/25 E.  ,  2019/874 K. sayılı kararı