HAYVAN BULUNDURANIN SORUMLULUĞU;
1-Hukuki Sorumluluğu;
Hayvan Bulunduranın Sorumluluğu TBK'nın 67.Maddesinde "Giderim Yükümlülüğü" başlığı ile 68. Maddesinde ise "Alıkoyma Hakkı" başlığı ile düzenlenmiştir.
Hayvan Bulunduranın sorumluluğu kusursuz sorumluluk hallerinden özen sorumluluğuna girmektedir.
TBK'nın 67. Maddesi Giderim Yükümlülüğü ;
Bir hayvanın bakımını ve yönetimini sürekli veya geçici olarak üstlenen kişi, hayvanın verdiği zararı gidermekle yükümlüdür. Hayvan bulunduran, bu zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse sorumlu olmaz.Hayvan, bir başkası veya bir başkasına ait hayvan tarafından ürkütülmüş olursa, hayvanı bulunduranın, bu kişilere rücu hakkı saklıdır.
Hayvan sahibinin sorumluluğuna değinebilmek için hayvanın bakımını sürekli ya da geçici olarak üstlenen kişi bu hayvanın bakımını üstlendiği zaman aralığında verdiği zarardan sorumlu tutulmuştur. Bakımının üstlenilmesinden bahsedebilmek için zararı meydana getiren hayvan , hayvan bulunduranın sorumluluğu altında olmalıdır.
Hayvan bulunduran kişi, hayvanın verdiği meydana gelen zarardan kurtulabilmesi için sorumluluğu altında bulunan hayvan için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse ve meydana gelen zarar ile hayvan arasında nedensellik bağının olmadığını ispat ederse hayvan bulunduranın sorumluluğundan sorumlu olmaz.
Hayvan bulunduran kişinin hayvanı bir başkasının veya bir başkasına ait hayvan tarafından ürkütülmüş olursa , hayvan bulunduran bu kişilere karşı rücu hakkı olup ödediği tazminatı talep edebilir.
Aşağıda verilen Yargıtay kararı ile hayvan bulunduranın sorumluluğu geniş bir şekilde ele alınmıştır.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 12.02.2020 tarihli 2019/5358 E. , 2020/1128 K. sayılı İlamı;
TBK’nın 67. maddesinde öngörülen idare edenin (tutucusunun) sorumluluğu, özel bir sorumluluktur. Anılan madde hükmüne göre, hayvanın bakımını ve yönetimini, dikkat, özen ve gözetim görevini üzerine alan ve ondan sürekli şekilde faydalanan kişi, hayvanı bulunduran sıfatıyla bu hayvanın sebebiyet vermiş olduğu zararları ödeme yükümlülüğü altındadır.
TBK’nın 67.maddesindeki hayvan insan tarafından elde tutulabilen, yönetilebilen kontrol edilebilen üzerinde hakimiyet kurulabilen hayvandır. Yani söz konusu hayvan o kişinin hâkimiyeti altında olmalıdır. Hayvanın maliki olması şart olmayıp, oluşan zarar sırasında hayvan o kişinin gözetimi altında ise sorumlu olmaktadır.
Bir hayvanın bakımını ve yönetimini üstlenen kişi, sahibi olduğu hayvanın başkasına zarar vermesini önleyecek tedbirleri almak, hayvan üzerinde somut durumun gerekli kıldığı her türlü gerekli özeni ve dikkati göstermek zorunda tutulmuştur.
Özen ve gözetimin derecesi somut olaydaki durum ve şartlara, hayvanın huyu, cinsi, yaşı, tehlikeliliği ve tepkisi gözönünde tutularak değerlendirilmelidir. Hayvan bulunduranın muhafaza ödevi yanında ayrıca “hayvanı gözetme” ödevi de bulunmaktadır. Tutucunun yükümlü olduğu diğer bir ödev de “bakım ödevidir”, tutucu; özel durumun gerekli kıldığı her türlü bakım tedbirlerini almalıdır. Gözetim ödevinin her an kesintisiz yerine getirilmesi şart değildir. Buradaki ölçü somut duruma göre gerekli zamanlarda zorunlu bakım, yönetim, gözetim ve denetimdir. Bulunduran veya yardımcısının bakım, denetim ve gözetimi fiilen yapması gerekir. Özen veya gözetim ödevi subjektif olmayıp objektif niteliktedir. (F.Eren, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 2015 s.636)
TBK’nın 67. maddesi gereğince haycan bulunduranın sorumlu tutulabilmesi için kusuru aranmaz ancak sorumluluktan kurtulabilmesi; hayvanı, hal ve şartlara göre, gerekli bulunan özenle gözetmiş olduğunu ya da bu özen gösterilmiş olsaydı bile, zararın önlenemeyeceğini ispat etmesine bağlıdır. Bu durumun ispat edilememesi halinde oluşan zararı tazmin etmek zorundadır. Bu zarar maddi bir zarar olabileceği gibi manevi bir zararda olabilir.
Ancak, hayvan tutucunun aynı zamanda kusuru varsa, bu kusur munzam (ek) kusur olarak gözönünde tutulur. Munzam kusur halinde, kusursuz sorumlu kişi illiyet bağını kesen sebeplere dayanarak sorumluluktan kurtulamayacağı gibi tazminat miktarının takdirinde bu kusur gözönünde tutulacaktır.
Tüm bu açıklamalardan sonra somut olay incelendiğinde; her ne kadar dosyada beyanı alınan tanıklardan ...; davalıya ait köpeğin, davalı tarafından tasmasından tutulmuş vaziyette olduğu, davacı ...’i kovalamadığını beyan etmiş; diğer tanık ... de köpeğin davacı ...’i kovaladığını beyan ederek birbirleri ile çelişkili ifadelerde bulunmuş iseler de; her iki tanığın ortak beyanı davalıya ait köpeğin davacı ...’e doğru havlaması nedeni ile ...’in korkarak yola doğru koştuğu yönündedir. Buna göre davacı ...’in davalıya ait köpeğin kendisine doğru havlaması nedeni ile korkarak yola doğru koştuğu, bunun üzerüne o sırada oradan geçen bir aracın kendisine çarptığı sabittir. Buna göre; somut olayda, davalının eylemi ile davacının yaralanması arasındaki illiyet bağının kesildiğinden bahsedilemeyeceği gibi davalının üzerine düşen her türlü özen yükümlülüğünü yerine getirdiğinden de bahsedilemeyecektir.
O halde mahkemece yapılacak iş; davalının eylemi ile davacının yaralanması arasındaki illiyet bağının kesilmediği, davalının, zararın oluşmaması adına üzerine düşen her türlü özen yükümlülüğünü yerine getirdiğinden bahsedilemeyeceği göz önünde bulundurularak, tarafların kusur durumları şüpheye yer vermeyecek şekilde belirlendikten sonra oluşacak sonuç dairesinde bir karar vermektir.
Sahipli Hayvan Tarafından Saldırıya Ya da Zarara Uğrayan Kişinin Hakları TBK'nın 68. Maddesi Alıkoyma Hakkı;
Bir kişinin hayvanı, başkasının taşınmazı üzerinde bir zarar verdiği takdirde, taşınmazın zilyedi, o hayvanı yakalayabilir, zararı giderilinceye kadar alıkoyabilir; hatta durum ve koşullar haklı gösteriyorsa hayvanı diğer yollarla etkisiz hâle getirebilir. Bu durumda, taşınmazın zilyedi derhâl hayvan sahibine bilgi vermek ve sahibini bilmiyorsa, onun bulunması için gerekli girişimleri yapmak zorundadır.
Madde başlığından anlaşılacağı üzere hayvan bulunduranın zilyetliği ve sorumluluğu altında bulunan hayvanın başkasının taşınmazı üzerinde bir zarara neden olduğu takdirde zarar giderilinceye kadar zarar nedeniyle mağdur olan kişi hayvanı alıkoyabildiği gibi durum ve şartlara göre diğer yollarla etkisiz hale getirebilir. Hayvanın bir başkasına ait taşınmazın üzerinde getirdiği zarar nedeniyle taşınmaz direkt hayvan sahibine bilgi vermek ve sahibini bilmiyorsa, onun bulunması için gerekli girişimleri yapmak zorundadır.
2-Ceza Hukuku Bakımından;
5237 sayılı Türk Ceza Kanunun Hayvanın tehlike yaratabilecek şekilde serbest bırakılması başlıklı 177. Maddesi;
Gözetimi altında bulunan hayvanı başkalarının hayatı veya sağlığı bakımından tehlikeli olabilecek şekilde serbest bırakan veya bunların kontrol altına alınmasında ihmal gösteren kişi, altı aya kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. şeklinde düzenlenmiştir.
3-Sonuç olarak bir hayvanı zilyetliğinde bulunduran ve sürekli olarak bakımı ve yönetimi ile uğraşan kişi gerekli özen ve dikkati göstermediği takdirde hayvanın meydana getirdiği zarardan hukuki anlamda tazminat ödemekle ve zararı gidermekle yükümlü olduğu gibi ceza hukuku bakımından hapis cezası ya da adli para cezası ile karşılaşabilir.
AV. MİKAİL YAĞIZ
